Շուն պահողների համար զարմանալի չէ, իսկ զարգացող ուսումնասիրություններն էլ ենթադրում են, որ մարդկանց լավագույն ընկերոջ պահվածքն ավելի շատ նման է մարդու, քան թե շան պահվածքի: Ուսումնասիրությունների համաձայն շները կարողանում են կարդալ դեմքի միմիկան, խանդել, կարեկցանք արտահայտել և անգամ հեռուստացույց դիտել:
Մասնագետն ասում է, որ նրանք այս մարդկային գծերը ձեռք են բերել գայլերից դեպի ընտանի շներ էվոլյուցիայի ընթացքում, որը տեղի է ունեցել 11000-16000 տարի առաջ: Յեյլի համեմատական ճանաչողության լաբորատորիայի տնօրեն Լաուրի Սանտոսն ասում է, որ հատկապես «ուշադրություն դարձրեք մեզ վրա, համակերպվեք մեզ հետ, հանդուրժեք մեզ» բնավորության գծերն են, որ ավելի հատկանշական են արտացոլում մեզ: Ահա վերջին ուսումնասիրություններից մի քանիսը, որոնք ցույց են տալիս մեր շուն-ընկերների մարդկային կողմը:
Սոցիալական շերտի պահվածքին հետևելը կամ մարդկանց նայելը կարևոր է մարդկանց սոցիալական փոխազդեցության համար, քանի որ դա օգնում է մեզ հասկանալ, թե ով է հաճելի և ով տհաճ: Օգոստոս ամսին հրապարակված «Կենդանիների պահվածք» ամսագրի մենագրության համաձայն, մեր շները նույնպես կարող են ականջ դնել:
Նոր ուսումնասիրության ժամանակ գիտնականները փորձարկեցին 54 շան, որոնցից յուրաքանչյուրը նայում էր, թե ինչպես է իրենց տերը տանջվում անոթի վրայի պիտակը պոկելուց: Շները բաժանվեցին երեք խմբի` օգնողների, չօգնողների և վերահսկողների:
Օգնողների խմբում տերը օգնություն խնդրեց մեկ ուրիշից, ով պետք է անոթը պահեր: Չօգնողների խմբում տերը օգնություն խնդրեց մեկ ուրիշից, ով հեռացավ առանց օգնելու: Իսկ ահա վերահսկվող խմբում լրացուցիչ անձը դեռևս օգնության առաջարկ չստացած հեռացավ:
Բոլոր փորձարկումների ընթացքում երրորդ` «չեզոք» անձը նստած էր սենյակում: Փորձարկումների առաջին փուլում չեզոք անձը, օգնողը և չօգնողը հյուրասիրություններ առաջարկեցին շներին: Չօգնողների խմբում շները ավելի հակված էին չեզոք անձի հյուրասիրությանը` խուսափելով չօգնողից: Այնուամենայնիվ, օգնողների խմբում շները նախապատվություն չտվեցին ո'չ օգնող, ո'չ էլ չեզոք անձին:
Այսպիսով՝ արդյո՞ք շները ընտրություն են կատարում` արհամարհելով այն մարդկանց, ովքեր լավ չվարվեցին իրենց տերերի հետ:
Դա կպարզի միայն ապագա ուսումնասիրությունը:
Ավստրալիայի Մեսերլիի ՈՒսումնասիրությունների Համալսարանի բժշկական բաժնի ուսանող Լիզա Վալիսն ասում է, որ սևեռուն հայացքով հետևելը բնազդային է շատ կենդանիների համար` ներառյալ շիմպանզեներին, այծերին, դելֆիններին և անգամ կարմրաոտ կրիային, որովհետև այն ստիպում է ուշադրություն դարձնել յուրաքանչյուր անմիջապես կատարվող գործողության վրա` հատկապես «համեղ հատապտղային թփի վրա։ Սա վերաբերվում է նաև մարդուն»:
Առաջ այնպիսի կարծիք էր տարածված, որ շները մարդկանց սևեռվում են այն ժամանակ, երբ առկա են ուտելիք և խաղալիքներ: Այսօր նոր ուսումնասիրության համաձայն, շներն ակնապիշ են մարդկանց նայում նաև բաց տարածության մեջ, բայց միայն այն ժամանակ, եթե նրանք վարժեցված չեն: Օգոստոս ամսին` «Կենդանիների պահվածք» ամսագրում հրապարակված ուսումնասիրության առաջնորդ Վալիսն ասում է. «Մենք կարծում ենք՝ նրանք պետք է կարողանան անել դա, բայց վարժեցումը «գլուխկոտրուկի պակասող մասնիկն է»:
Վերջին ուսումնասիրությունների ժամանակ Վալիսն իր կոլեգաների հետ հավաքագրեց 145 բորդեր քոլլի ցեղատեսակի շան` ըստ տարբեր վարժեցվածության աստիճանի և տարիքի: ՈՒսումնասիրողները ցանկանում էին պարզել՝ արդյո՞ք տարիքը, ընտելացումը կամ վարժեցվածությունն ազդում են շների` մարդկանց հայացքին հետևելու իրենց սովորության վրա:
Այնուհետև Վասիլը հետևեց շների արձագանքին` նրա՝ դռան կողմ նայլու ժամանակ: Ի զարմանս նրա, միայն չվարժեցված բորդեր քոլլիները հետևեցին նրա հայացքին, իսկ վարժեցվածներն ուշադրություն չդարձրեցին դրան: Հնարավոր է` դա նրանից է, որ վարժեցված շները սովորել են կենտրոնանալ մարդու դեմքի վրա, այլ ոչ այն ուղղության, որտեղ նայում է մարդը:
Երբ Վասիլը և իր կոլեգաներն ընդամենը 5 րոպե տրամադրեցին չվարժեցված շներին սովորեցնելու այն, որ պետք է նայել իրենց դեմքին, շները սկսեցին անտեսել հայացքին հետևելու իրենց բնազդը: Առավել զարմանալի էր այն, որ չվարժեցված շները հաճախ առաջ և ետ էին նայում` Վասիլի և դռան կողմ` զարմանալով թե ինչին է նա նայում:
Վասիլն ասում է, որ մինչև այդ մարդկանց և շիմպանզեների մոտ նկատված նման պահվածքը կոչվում է «ետճշտում» կամ «կրկնակի հայացք»: Վալիսն ասում է. «Սա դաս է մեզ բոլորիս միշտ քննության ենթարկելու, թե արդյո՞ք վարժեցումն ազդում է այս տեսակ ուսումնասիրությունների վրա, թե ոչ»:
Նյութը թարգմանվել է Hafo.am-ի կողմից
Անգլերեն նյութի հեղինակ՝ Մայա Ռեյ Հաաս, «National Giographic»
